Historia kościoła w Pilczycy
Parafia Pilczyca, zwana Zaleśna wspomniana jest w 1347 roku w dekrecie wydanym przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława. Należały do niej wsie: Pilczyca, Słup (obecnie Słupia), Wola (Wólka), Skąpe i Ruda dające dziesięcinę.
O pierwszych świątyniach wiemy tylko tyle, że były ubogie i podupadłe.
W XVII-XVIII wieku przy kościele istniał szpital, utrzymywany z dóbr pilczyckich oraz szkoła, której rektorem był Grzegorz Baliński. Kościół był drewniany, z trzema ołtarzami: Wielki z obrazem Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem Jezus, boczny po prawej stronie miał obraz św. Michała Archanioła, a po lewej św. Anny. Odpust obchodzono na św. Michała zgodnie z bullą papieża Piusa VI z 23 maja 1773 roku. W 1849 roku kościół, ze względu na niebezpieczeństwo zawalenia, został z rozkazu biskupa zapieczętowany i następnie rozebrany, a z jego bali zrobiono drzwi i futryny okien do nowego kościoła.
9 lipca1851, za księdza proboszcza Jan Szkorucińskiego, poświęcono kamień węgielny i złożono akt erekcyjny pod budowę murowanego kościoła. Nowy kościół był dziełem parafian, tych zamożnych łożących na budowę oraz biedniejszych pracujących na niej. Jego fundatorami byli: Franciszek Zaremba – dziedzic dóbr Pilczyca, jego syn Józef Kalasanty Zaremba – dziedzic Rudy Pilczyckiej i inżynier Jacek Lipski – dziedzic majątku Skąpe, jednocześnie technik kierujący robotami budowlanymi.
W 1859 roku ks. Józef Urbański z Przedborza poświęcił kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Na zachowanej rycinie widać, że kościół był wysoki, strzelisty. Fronton od zachodu ozdobiono sześciokątną wieżą, zaś prezbiterium z wielkim ołtarzem ukierunkowano na wschód. Ołtarze były drewniane, w stylu gotyckim. W Wielkim znajdował się obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z Dzieciątkiem Jezus z nałożoną srebrną sukienką, otoczony był rzeźbami św. Piotra i Pawła, wyżej św. Wojciecha i Stanisława. Na zasuwie był obraz św. Józefa. Obok ołtarza od północy i od południa umieszczono marmurowe tablice z portretami Józefa Zaremby i jego żony Heleny oraz Zofii z Zarembów Popławskiej. W ołtarzach bocznych widniały obrazy autorstwa Franciszka Mielnickiego: św. Michał, św. Walenty po lewej stronie a po prawej św. Antoni i św. Anna. Nawę główną oświetlały duże, kolorowe okna i kryształowy żyrandol. Kościół był wewnątrz odmalowany, na zewnątrz otynkowany, kryty blachą, otoczony drzewami i murem kamiennym.
20 kwietnia 1920 roku we wsi wybuchł pożar, który ogarnął również kościół. Nabożeństwa przeniesiono, tak jak poprzednio, do kaplicy św. Barbary. Przez 9 lat ksiądz proboszcz Bronisław Szczygielski (1920-29) z parafianami gromadzili materiały i środki na odbudowę kościoła. Rozpoczął ją ks. proboszcz Tadeusz Malewski (1929-33) według projektu inż. Wacława Borowieckiego z Kielc. Ks. Wacław Kocznorowski (1933-38) zbudował z piaskowca 4 metry wysokości murów. W kwietniu 1938 został śmiertelnie pobity podczas napadu rabunkowego na plebanii.
Jego następca ks. Wacław Ośka (1938-65) wyciągnął mury pod dach. Wybuchła wojna. Ksiądz proboszcz, który uniknął aresztowania dzięki ostrzeżeniu przez p. leśniczego z Rudy – Witolda Gawalskiego, musiał ukrywać się. Wrócił do Pilczycy po wyzwoleniu i od razu przystąpił do prac wykończeniowych. Już w 1950 wprowadzono nabożeństwa do nowego kościoła przenosząc uroczyście obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z kaplicy św. Barbary. Jego konsekracji dokonał w 1960 roku ks. biskup sandomierski Piotr Gołębiowski.
Ze spalonego kościoła, oprócz wspomnianego obrazu, ocalała m. innymi chrzcielnica, obrazy św. Jana Chrzciciela, św. Franciszka u krzyża, kropielnice kamienne, marmurowa tablica Zarembów.
I ten kościół jest dziełem parafian pracujących ciężko przez wiele lat przy jego wznoszeniu. Nie sposób wymienić wszystkich, nie mniej jednak należy wspomnieć o niektórych z nich.
Ołtarz Wielki, dwa ołtarze boczne, ambona i balustrada w prezbiterium wykonane z piaskowca z kamieniołomu w Piaskach są dziełem rzeźbiarza – samouka pana Władysława Nowaka z Rytlowa (1915-1975).
Przez ponad 30 lat, prace murarskie, ciesielskie wykonywał niestrudzenie pan Andrzej Kuder z Piasków (1901-92).
W pamięci parafian zachowała się postać księdza Wacława Ośki, który doprowadził do zakończenia budowy kościoła oraz uczestniczył aktywnie w życiu Pilczycy. W uznaniu zasług ks. Wacława Ośki, parafianie ufundowali tablicę marmurową w kruchcie kościoła.
Ks. Marian Misiak (1965-70) wyposażał kościół w ławki, konfesjonały, drzwi wahadłowe do naw bocznych oraz dwa dzwony odlane z naczyń mosiężnych i miedzianych zebranych przez mieszkańców.
Kolejnym proboszczem w parafii Pilczyca był ks. Aleksaner Kamiński (1970-87, rezydent do 1990), który rozpoczął swoją posługę od malowanie kościoła polichromią wykonaną przez pana Józefa Szałanickiego z Opatowa a w latach 1974-76 prowadził pracę nad budową wieży. Jego również parafianie upamiętnili marmurową tablicą w kruchcie.
W latach 1987-90 proboszczem był ks. Stanisław Szczypiór, a od 1990-95 ks. Marian Karasiński.
4 stycznia 1995 administrację parafią rozpoczął ks. Jan Kieczyński, który podjął natychmiast działania zmierzające do remontu kościoła i jego otoczenia. Dzięki staraniom księdza proboszcza kościół wzbogacił się między innymi o kaplicę p.w. Miłosierdzia Bożego.
Opracowanie na podstawie dostępnych źródeł: Krystyna Kuder